تهیه گزارش فصلی مرکز آمار در مورد وضعیت فرهنگی، اجتماعی کشور به شناخت روندهای جاری کشور کمک کرده و در مرحله بعد از آن موجب آگاهی و دانش، برای رفع دردهای جامعه خواهد شد.
به گزارش خبرنگار برجک، در هر کشوری بدون دسترسی به آمار و داده های دقیق و مستند در همه عرصه ها نمی‌توان به تحلیل دقیق و علمی شرایط موجود دست یافت و به تبع آن، ارائه راهکارهای موثر جهت رفع چالش‌ها و بهبود وضعیت نیز دست یافتنی نخواهد بود. مرکز آمار ایران بعد از ارائه گزارش وضعیت فرهنگی اجتماعی استانهای کشور طی سالهای 94 تا 98 و ارائه گزارش فصلی بهار 99 در مورد وضعیت فرهنگی اجتماعی کشور ، چندی پیش گزارش فصلی تابستان سال جاری را نیز ارائه کرد که حاوی داده‌های مهمی است. اگرچه برخی محافل سیاسی آن سوی مرزها که مرتب دنبال سیاه نمایی در کشور هستند و در مراجعه به این گونه مستندات فقط انگشت بر یکسری وضعیت‌های منفی می‌گذارند. همچنین صدها دستاورد مهم روند توسعه در کشورمان را نمی‌بینند یا سانسور می‌کنند اما تهیه این گزارش به شناخت روندهای جاری کشور کمک کرده و در مرحله بعد از آن موجب آگاهی و دانش، برای رفع دردهای جامعه خواهد شد و در نهایت به دستاوردهای مهم ختم می شود.
آمارهای صحیح در همه ابعاد از جمله حوزه های اجتماعی و فرهنگی ابزار شناخت وضع موجود، پیش نیاز برنامه ریزی و معیار ارزیابی برنامه‌ها هستند. از این رو، تولید و انتشار شاخصهای اجتماعی و فرهنگی و ارایه تصویری دقیق از وضعیت جامعه و تغییرات آن در ابعاد فرهنگی و اجتماعی به برنامه‌ریزان و تصمیم‌گیران کمک می‌نماید تا بتوانند با اعمال سیاست‌های اجتماعی و برنامه ریزی مناسب در جهت ارتقای وضعیت اجتماعی و فرهنگی کشور قدم بردارند.
تحولات شتابان جامعه در عصر حاضر، شرایط اجتماعی و فرهنگی جوامع را نیز متاثر ساخته و برنامه‌ریزان و سیاستگذاران مربوطه را بیش از هر زمانی نیازمند اطلاعات آماری صحیح، بههنگام و به‌روز نموده است. از این حیث، جمعآوري، رصد و انتشار شاخصهاي اجتماعی و فرهنگی در بازههاي زماني كوتاه مدت ميتواند مفید و اثربخش باشد. مرکز آمار ایران با علم به این مهم و با استناد به رویکرد توسعه آمارهای رسمی کشور، برای نخستین بار در راستای پاسخگویی به نیازهای مسئولین، برنامه‌ریزان و سیاستگذاران اقدام به انتشار گزارش اختصاصی فصلی از وضعیت اجتماعي و فرهنگي ايران (بهار 1399) با استفاده از اطلاعات آماری ثبتی در دستگاههای اجرایی و داده های حاصل از آمارگیریهای میدانی مرکز آمار ایران کرد.
فصل بندی گزارش
این گزارش شامل 10 فصل از موضوعات اجتماعی و فرهنگی است که شاخصهای فصلها دارای سری زمانی به هنگام (فصل و سال) در بازه زمانی سالهای 1395 لغایت 1398 میباشد.
در ابتدای هر فصل تعاریف و مفاهیمی که شاخصهای آماری براساس آن تولید و منتشر شدهاند نیز ارائه شده است. همچنین، منبع اطلاعات هرکدام از جداول گزارش نیز به طور دقیق گزارش شده است.
فصل 1: کلیات: در این فصل اطلاعات خلاصه ای از همه فصول گزارش آورده شده است و تلاش شده تا اطلاعات کلیدی هر فصل پر رنگ شود.
فصل 2: جمعیت: در این فصل اطلاعات جمعیتی کشور، چهار واقعه اصلی ( تولد، ازدواج، طلاق و فوت) و اطلاعات جزیی تر بر حسب جنس و مناطق جمعیتی ارایه شده است.
فصل 3: آموزش: اطلاعات مربوط به دانش آموزان و دانشجویان بر حسب مراکز دولتی و غیردولتی، تراکم دانش آموزان و وضعیت دسترسی به فضاهای آموزشی گزارش شده است.
فصل 4: سلامت: اطلاعات مربوط به وضعیت بهداشت، تعداد بیمارستانها، تختها و آزمایشگاهها، مرگ و میر کودکان، اطلاعات کادر درمانی و وضعیت دسترسی به آب و فاضلاب استاندارد ارایه شده است.
فصل 5: اشتغال و بیکاری: در این فصل آمارهای نیروی کار شامل جمعیت فعال، شاغل و بیکار بر حسب گروههای سنی مختلف، جنسیت و مناطق جغرافیایی و شاخصهای کلیدی بازار کار ارایه شده است.
فصل 6: آسیبهای اجتماعی: در این فصل آمارهای مربوط به مددجوبان، مرگ و میرهای ناشی از حوادث کار، مراکز درمان اعتیاد، دستگیرشدگان در ارتباط با جرایم و مواد مخدر، تعداد معلولان و افراد کمتوان ارایه شده است.
فصل 7: زنان و خانواده: در این فصل شاخصهای اختصاصی مربوط به زنان و خانواده از جمله باروری و تعداد زنان سرپرست خانوار ارایه شده است.
فصل 8: فرهنگ: در این بخش آمارهای مربوط محصولات، اماکن و فعالیتهای فرهنگی از جمله فیلمها و نمایشها، سالنهای سینما و تتاتر، اجرای موسیقی، ناشران کتاب، کتابخانه های عمومی، مراکز فرهنگی و هنری، دوره های آموزشی قرآن و عترت، اماکن فرهنگی تاریخی و موزه ها، سفر و گردشگری ارایه شده است.
فصل 9: رسانه و فضای مجازی: وضعیت دسترسی خانوارهای به اینترنت، متوسط زمان سپری شده افراد در فضای مجازی و همچنین، تعداد برنامه های تلویزیونی و رادیویی در این فصل ارایه شده است.
فصل 10: رفاه و تامین اجتماعی: در این فصل وضعیت درآمد خانوارها، تعداد بیمه شدگان تامین اجتماعی، مستمری بگیران و مددجویان نهادهای حمایتی ارایه شده است.
جزییات اطلاعاتی
در تهیه این مجموعه، علاوه بر نتایج آمارگیریهای مرکز آمار ایران، از اطلاعات آماری دریافتی از سایر دستگاههای اجرایی شامل: سازمان ثبت احوال کشور، سازمان پزشکی قانونی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت آموزش و پرورش، وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، وزارت رفاه، کار و تامین اجتماعی، سازمان بهزيستي كشور، سازمان نوسازی و تجهیز مدارس کشور، وزارت نیرو، كميته امداد امام خميني (ره)، وزارت میراث فرهنگی و گردشگری و صدا وسیما جمهوری اسلامی ایران؛ استفاده شده است.
اگرچه بلافاصله بعد از نشر گزارش، وقوع چند هزار ازدواج کودکان خردسال در کشور برای برخی رسانه ها جلب توجه کرد اما اگر به همه حوزه های تحولات فرهنگی، اجتماعی توجه شود بهتر می توان روندهای جاری در کشور را شناخت و در مرحله بعد مبتنی بر آگاهی و دانش، برای رفع دردهای جامعه تلاش کرد و موجبات تقویت دستاوردها را فراهم آورد.
در عرصه اجتماع و فرهنگ ده‌ها موضوع حائز اهمیت وجود دارد که در روند پیشبرد حقوق انسانی در کشور حائز اهمیت است و نباید از آنها غافل شد. همه باید کمک دهیم که کشورمان روز به روز به پیش رود و توسعه همه جانبه در روندی منطقی تامین شود.
هدف گزارش فصلی
تامین نیاز رو به تزاید کشور در خصوص آمارهای اجتماعی و فرهنگی، تهیه گزارش اختصاصی حاوی شاخصهای اجتماعی و فرهنگی کشور، ارایه نتایج بهنگام و به‌روز از شاخصهای اجتماعی و فرهنگی کشور به‌صورت فصلی و تکمیل مجموعه اطلاعات این مرکز در کنار گزارش فصلی اقتصاد ایران از جمله اهداف مهم تهیه این گزارش است.
مرکز آمار ایران بعد از ارائه گزارش وضعیت فرهنگی اجتماعی استانهای کشور طی سالهای 94 تا 98 و ارائه گزارش فصلی بهار 99 در مورد وضعیت فرهنگی اجتماعی کشور ، چندی پیش گزارش فصلی تابستان سال جاری را نیز ارائه کرد که حاوی داده های مهمی است.
به دنبال انتشار این گزارش ها اگرچه برخی محافل سیاسی آن سوی مرزها که مرتب دنبال سیاه نمایی در کشور هستند در مراجعه به این گونه مستندات فقط انگشت بر یکسری وضعیت های منفی می گذارند و صدها دستاورد مهم روند توسعه در کشورمان را نمی بینند یا سانسور می کنند اما این امر نباید موجب آن شود که کار اساسی مورد نیاز برای توسعه کشور را مغفول بگذاریم .اتفاقا انگشت گذاشتن ها بر نقاط منفی موجود در کشور، به جای آنکه تهدید یا چالش تلقی شود باید آنرا فرصتی دانست تا بیشتر به لزوم رفع وضعیت منفی اهتمام قایل شویم وهمه دست در دست هم برای تبدیل وضعیت منفی به وضعیت خوب تلاش کنیم. البته گاه نقاط قوت کشور را ممکن است برخی منفی جلوه دهند یا زیر سئوال ببرند که نباید بدان اعتنایی کرد.
مدتها بود این انتقاد توسط سیاستگذاران، فعالان مدنی و مراکز علمی ودانشگاهی مطرح می‌شد که وقتی آمار و داده های مختلف وضعیت کشور به دقت گردآوری و در دسترس نیست نمی توان برنامه ریزی صحیح برای روند توسعه کشور و ارتقای حقوق مردم داشت. این مهم در کشورهای توسعه یافته چندین دهه است که شکل گرفته و به صورت نهادینه مورد استفاده قرار می گیرد و اصولا خود یکی از ملزومات روند توسعه است .
در مدتی که گزارش یاد شده منتشر شده موضوع وضعیت ازدواج های زیر 18 ساله یا حتی زیر 14 ساله در کشور به سرعت در سطح جهانی بازتاب داشته وبسیاری از محافل سیاسی ضد ایران آنرا به نقل از روزنامه های ایران مورد بهره برداری قرار داده اند. اما فارغ از این بازتاب نیز باید بر اساس موازین دینی و انسانی برای این مقوله مهم چاره اندیشی کنیم.
آنگونه که از گزارش منتشره مرکز آمار برمی‌آید در تدوین گزارش اول وضعیت فرهنگی اجتماعی کشور، داده‌های موجود در مراکز تابعه قوه قضائیه و نیروی انتظامی ارائه نشده اند که این خلا مهمی است و باید در نسخه‌های بعدی گزارش این نقصان رفع شود. در شناخت دقیق ابعاد فرهنگی اجتماعی اقتصادی کشور این دو مورد با رعایت اصول و چارچوب های موجود کاملا مورد نیاز است.
در نهایت امید است این گزارش مقدمه ای باشد تا سایر مراکز آماری خصوصی و مستقل نیز در کشور ما توسعه پیدا کنند و در موضوعات مختلف، آمار یابی مستقل وداده های دقیق کمّی وکیفی مانند جوامع توسعه یافته در دسترس در کنار آمارهای رسمی در اختیار همگان قرار گیرد.